Kıdem Tazminatı Davaları: Şartlar, Süreç ve Haklarınız
Kıdem tazminatı, işçilerin en temel haklarından biridir. Bu yazıda kıdem tazminatının ne olduğu, hangi şartlarda alınabileceği, hangi durumlarda hak kaybı yaşanabileceği ve kıdem tazminatı davalarının nasıl açılacağına dair kapsamlı bilgiler bulacaksınız.
1. Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, belirli koşulları sağlayan işçilerin, iş sözleşmelerinin sona ermesiyle birlikte işverenden talep edebileceği yasal bir tazminattır. Bu tazminat, işçinin çalışma süresi boyunca verdiği emeğin karşılığı olarak ödenir ve işçinin son brüt ücreti esas alınarak hesaplanır. Brüt ücrete; yol, yemek, giyecek, yakacak, eğitim yardımı gibi düzenli ödenen menfaatler de dâhil edilir.
2. Kıdem Tazminatı Davası Hangi Mahkemede ve Nerede Açılır?
Kıdem tazminatı davası, iş mahkemelerinde açılır. Ancak iş mahkemesi bulunmayan yerlerde asliye hukuk mahkemeleri, iş mahkemesi sıfatıyla davaya bakar.
Yetkili mahkemeler şunlardır:
- Davalının yerleşim yeri mahkemesi
- İşin yapıldığı yer mahkemesi
- Davalı birden fazlaysa, herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesi
3. Kıdem Tazminatı Almanın Şartları
3.1. İşçi Statüsünde Çalışmak
4857 sayılı İş Kanunu’na göre işçi olarak çalışan kişiler kıdem tazminatına hak kazanabilir. Ancak şu kişiler kapsam dışındadır:
- Deniz ve hava taşıma işlerinde çalışanlar
- 50’den az işçi çalıştırılan tarım ve orman işlerinde çalışanlar
- Aile işlerinde çalışanlar
- Ev hizmetlerinde çalışanlar
- Çıraklar ve sporcular
- Rehabilite edilenler
- Küçük esnaf işyerlerinde çalışanlar
3.2. İş Akdinin Belirli Şartlarla Sona Ermesi
Kıdem tazminatı alınabilmesi için iş sözleşmesinin:
- İşçi tarafından haklı nedenlerle feshedilmesi
- İşveren tarafından 4857 sayılı Kanun’un 25/2. maddesi dışındaki nedenlerle sona erdirilmesi
gerekmektedir.
3.3. En Az 1 Yıl Çalışmış Olmak
İşçinin aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmış olması gerekir. Aynı işverenin farklı şubelerinde geçen süreler de bu hesaplamaya dâhildir.
4. İşçinin Kıdem Tazminatına Hak Kazanabileceği Fesih Nedenleri
4.1. Sağlık Sebepleri
İşin niteliği işçinin sağlığını tehdit ediyorsa veya işverenin bulaşıcı hastalığı varsa işçi haklı nedenle fesih yapabilir.
4.2. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırılık
İşverenin ücret ödememesi, işçiye veya ailesine karşı hakaret/taciz, işçiyi kandırması gibi durumlar da haklı fesih nedenidir.
4.3. Zorlayıcı Sebepler
İşyerinde bir haftadan uzun süreli iş durmasına neden olan durumlar da haklı fesih sebebidir.
4.4. Askerlik Hizmeti
İşçi, zorunlu veya bedelli askerlik nedeniyle iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatına hak kazanabilir.
4.5. Emeklilik veya Malullük
Emeklilik ya da malulen emeklilik nedeniyle işten ayrılan işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
4.6. Kadın İşçinin Evlilik Nedeniyle Feshi
Kadın işçi evlendikten sonraki 1 yıl içinde iş akdini feshederse kıdem tazminatı alabilir.
4.7. Ölüm
İşçinin ölümü durumunda mirasçıları kıdem tazminatını talep edebilir.
5. Kıdem Tazminatının Alınamayacağı Durumlar
5.1. İşverenin Haklı Fesih Halleri
4857 sayılı Kanun’un 25/2. maddesinde sayılan durumlar, işverenin işçiyi tazminatsız çıkarabileceği hallerdir:
- İşçinin işe girişte vasıflarını yanlış beyan etmesi
- İşverene veya ailesine hakaret/taciz
- Cinsel taciz
- Sarhoş veya uyuşturucu etkisiyle işe gelmek
- Hırsızlık, güveni kötüye kullanma
- İşyerinde suç işlemek
- Devamsızlık
- Görevleri yapmamakta ısrar
- Kasıtlı olarak işvereni zarara uğratmak
Bu gibi durumlarda işveren iş akdini haklı nedenle feshederse, işçi kıdem tazminatı alamaz.
6. Kıdem Tazminatı Davası Açmadan Önce Arabuluculuk
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu uyarınca kıdem tazminatı alacağı için dava açmadan önce zorunlu arabuluculuk süreci tamamlanmalıdır. Arabuluculuk görüşmeleri sonuçsuz kalırsa, bu durum tutanakla belgelenir ve işçi dava açabilir.
7. Kıdem Tazminatı Davası Ne Kadar Sürede Açılabilir?
Kıdem tazminatına ilişkin talepler için 5 yıllık zamanaşımı süresi öngörülmüştür. Bu süre, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar. Zamanaşımı süresi dolmadan dava açılmalıdır; aksi takdirde dava reddedilebilir.
UYARI:
Bu alanda yer alan bilgiler, hukuki meselelere ilişkin basit bir anlatımla yazılmış giriş bilgileridir, bir hukuki işleme dayanak yapılmamalıdır. Herhangi bir hak kaybı yaşamamak, hukuki danışmanlık ve avukatlık hizmeti almak için bir avukatla iletişime geçmenizi tavsiye ederiz.
